زیتون

زيتون درختي هميشه سبز با نام علمي olea europaea و از خانواده oleaceae و از قديمي ترين گياهان منطقه مديترانه و بويژه خاورميانه است در مورد زيتون ، عقايد در زمينه رويشگاه اصلي ، متفاوت است ، عده اي اصل آن را از ايتاليا مي دانند و معتقدند از آنجا به سوريه و ايران توسعه يافته ولي عده أي ديگر وطن زيتون را ايران مركزي و بلوچستان دانسته كه بعدا به نقاط ديگر پراكنده گرديده است .

زيتون‌در اكثر استانهاي كشور كاشته مي شود و هم اكنون سطح زير كشت آن در كشور حدود يكصد هزار هكتار مي باشد.

زیتون‌تقریبا از 3000 سال قبل از میلاد مسیح مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این گیاه از نواحی گرم و نیمه گرم می‌باشد و موطن اصلی آن را در سوریه و جنوب ترکیه می‌دانند و از این نقاط به سایر نواحی که دارای آب و هوای مدیترانه‌ای هستند برده شد و اکنون از دامنه‌های غربی هیمالیا در شرق تا سواحل اقیانوس اطلس در مغرب و در دو طرف دریای مدیترانه درخت زیتون کاشته می‌شود.

علاوه بر نواحی نامبرده در آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی و استرالیا این محصول را نیز می‌کارند و مورد استفاده قرار می‌دهند. ساكنين مناطق حاشيه درياي مديترانه و خاور ميانه و ايران بيش از هزاران سال است كه با اين درخت آشنايي دارند و در طي زمان با پيشرفت فن و تكنولوژي از لحاظ غذايي و دارويي از آن استفاده مي‌كنند و در حال حاضر در سطح دنيا تهيه و خريد و فروش روغن زيتون و ديگر فرآورده هاي آن در اقتصاد كشورهاي توليد كننده عمده از جمله اسپانيا، ايتاليا، فرانسه، يونان، تونس و تركيه نقش بزرگي بازي مي كند و در كشور ما داراي قدمت چندين هزار ساله مي باشد و هم اكنون در بيشتر استانهاي كشور كاشته مي شود.

این گیاه حدود 600 سال پیش هم زمان با مهاجرت گروهی از کردان کرمانجی از حلب سوریه به منطقه رودبار وارد شد. این درحالی است که “ناصرخسرو” در سفرنامه خود از وجود زیتون درطارم سخن گفته است.

گونه هاي موجود در جنس Olea :

اين جنس در ايران 3 گونه دارد كه در مناطق نيمه مرطوب و نميه خشك نواحي شمال كشور مثلاً در طارم – رستم آباد – رودبار – منجيل – حسن آباد چالوس و در شمال شرقي حوالي گرگان – ارتفاعات بهشهر و نواحي جنوبي در مناطق جنگلي بين اسفند و سيرجان و بين بلوچستان و جيرفت مي رويند . این گونه ها عبارتند از

1Olea aucheri

Olea europaea

Olea ferruginea*

مشخصات گیاهشناسی

زيتون گياهي نيمه گرمسيري مي باشد و در مناطقي كه خطر يخبندانهاي شديد زمستانه وجود نداشته باشد ميتوان اقدام به كاشت آن نمود. هميشه سبز بوده و برگهاي آن هر 2 تا 4 سال يكبار خزان مي كنند در صورتي كه همه ساله برگهاي جوان روي شاخه ظاهر مي گردند.

برگها سبز تيره متقابل و ابعاد آنها در واريته‌هاي مختلف متفاوت مي‌باشد رنگ سطح فوقاني برگها سبز تيره و پوشيده از يك لايه بافت مومي و در سطح تحتاني كركهاي ستاره اي نقره اي وجود دارد كه دو عامل فوق موجب كاهش تبخير رطوبت و افزايش توان مقاومت در مقابل خشكي و گرما مي‌شوند.

گلهاي زيتون معمولاً ديرتر از گلهاي ساير درختان ميوه شكوفا مي شوند. گلها خوشه اي و هر خوشه از خوشه هاي تشكيل يافته و داراي 8 تا 25 گل است. رنگ گلها سفيد صدفي و داراي چهار گلبرگ و چهار كاسبرگ 2 پرچم و مادگي 2 خانه اي هستند.

گلها بر دو نوعند. گلهاي كامل كه داراي اندامهاي نر و ماده هستند و گلهاي ناقص كه فقط اندام نر دارند تعداد گلها فوق العاده زياد است و در صورتي كه 1 تا 3 درصد گلها به ميوه تبديل گردد باردهي مناسب و اقتصادي خواهد بود. تلقيح توسط باد و حشرات انجام مي گيرد. عدم سازگاري گرده ها با مادگي از مهمترين عوامل شناخته شده دگر باروري در زيتون است.

جوانه گل روی شاخه همان سال ظاهر می‌شود ولی میوه زیتون روی شاخه سال قبل قرار دارد. تعداد گل در هر خوشه و بنابراین در تمام درخت خیلی زیاد است لذا مقدار دانه گرده نیز زیاد می‌باشد ولی تمام گلهای یک درخت تبدیل به میوه نمی‌شوند. شکل تنه درخت زیتون خیلی نامنظم است یعنی تنه درخت صاف و عمودی رشد نمی‌کند و اغلب برجستگی ها و غده‌هایی روی تنه و شاخه‌های آن مشاهده می‌شود. روی ریشه درخت زیتون‌نیز مجموعه‌ای از جوانه‌ها ساقه هوایی فشرده به یکدیگر به شکل غده که اندازه آن به درشتی یک تخم غاز است مشاهده می‌شود.

ميوه‌زيتون گوشتي و هسته دار است كه در واريته هاي مختلف به اشكال گرد، بيضي، گلوله اي، دراز، نوك دار و داراي انحناء در يك طرف ديده مي شوند. وزن ميوه از يك تا دوازده گرم متفاوت مي باشد. ميوه‌زيتون شفت، پوست آن صاف و براق، گوشت نرم و بسيار تلخ و رنگ گوشت ابتدا سبز كه در نهايت به بنفش تغيير رنگ مي دهد. گوشت معمولاً چسبيده به هسته مي باشد. قسمت هسته ميوه چوبي و مغز آن گوشتي مي باشد.
برگهای آن سبز رنگ ، بیضوی و دراز و به وضع متقابل یکدیگر بر روی ساقه قرار گرفته‌اند. منشاء درخت‌زیتون احتمالا منطقه مدیترانه بوده و از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است. زیتون معمولا در اوائل تابستان شروع به گل دادن می‌کند و میوه آن کم‌کم در اوایل تابستان شروع به گل دادن می‌کند و میوه آن کم‌کم ظاهر می‌شود. در اواخر تابستان میوه آن به ثمر می‌رسد. در این هنگام‌زیتون سبز است و به تدریج تبدیل به بنفش و قهوه‌ای و سپس سیاه می‌شود،‌ بطوری که در اواخر پائیز که موقع برداشت میوه است رنگ آن به کلی تیره است.

ارقام زیتون :

مهمترين ارقام زيتون در كشور كه به دو دسته ارقام داخلي و خارجي تقسيم مي شوند بشرح ذيل مي باشند:

ارقام داخلي: زرد-روغني محلي- ماري- شنگه- فيشمي- دزفول-گرگان- رشيد – شيراز

ارقام خارجي: بيشتر از كشورهاي اسپانيا، يونان، فرانسه و ايتاليا مي باشد. كه ميتوان به ارقام كنسرواليا – والانوليا مانزانیلا- سويلانا- آربكين – ميشن – لچينو – فرانكيونتو- آمفي سيس- كرونايكي- بليدي آميگداليفوليا اشاره نمود.

روغن زیتون

روغن‌زیتون، عصاره میوه زیتون بوده و یکی از پرطرفدارترین روغن‌های گیاهی است که نه تنها طعم خوبی دارد، بلکه سرشار از خاصیت است. تمام چربی‌هایی که می‌خوریم بد نیستند و در واقع لازم است در برنامه غذایی خود حتما مقداری چربی، بگنجانیم چرا که چربی‌ها، کمک خوبی برای جذب مواد غذایی در بدن هستند.

برخی چربی‌ها به سلامت بدن کمک می‌کنند و برخی دیگر، موجب بیماری‌ می‌شوند، پس باید نوعی از چربی را انتخاب کنیم که سلامت بدن را تضمین کند که روغن‌زیتون نیز، از همین دسته است.

روغن زیتون، سلامت شریان‌ها را تأمین می‌کند. روغن‌زیتون دارای آنتی‌اکسیدان‌های قوی مثل پلی‌فنول‌ها و فلاوونوئیدها است که این آنتی‌اکسیدان‌ها باعث کاهش پراکسیداسیون چربی‌ها در

بدن و به‌دنبال آن کاهش استرس اکسیداتیو می‌شوند، در نتیجه بدن را از صدمه رادیکال‌های آزاد حفظ می‌کند و بدین طریق باعث کاهش ابتلا به انواع سرطان‌، بخصوص سرطان پوست، روده و سرطان پستان در زنان می‌شود.

روغن‌زیتون حاوی چربی اشباع نشده است که نوع خوب چربی محسوب می‌شود. چربی‌های اشباع نشده، سطح کلسترول بد خون( LDL ) را کاهش داده و باعث افزایش سطح کلسترول خوب خون ( HDL ) می‌شوند.
زیتون‌با داشتن چربی نسبتاً بالا، میوه‌ای غیرمعمولی محسوب می‌شود. زیتون محتوی ۱۱ تا ۱۵ درصد چربی است. ۷۴ درصد از چربی موجود در زیتون از نوع اسید اولئیک است که جزو اسیدهای چرب تک‌سیرنشده است. اسید اولئیک جزو مواد اصلی تشکیل‌دهنده‌ی روغن زیتون است و فواید زیادی برای سلامتی دارد. کاهش التهابات، کاهش خطر بیماری‌های قلبی و مبارزه با سرطان، جزو خواص روغن زیتون برای سلامتی هستند. 

از امتیازات بالای روغن‌زیتون می توان این است که  : یکی از امتیازات بزرگ روغن زیتون نسبت به دیگر روغن‌ها،‌ استفاده از آن به صورت خام و تصفیه نشده است. از این رو، این روغن سرشار از ویتامین E, D, C, B2, B1, A و K است.

روغن زیتون به موها نرمی و لطافت خاصی می‌بخشد و باعث تقویت مو می‌شود.

روغن‌زیتون تنها روغنی است که توسط معده بسیار خوب تحمل می شود. در واقع روغن زیتون عملکرد محافظتی برای معده داشته و این ارگان را از زخم و التهاب محافظت می‌کند.

روغن‌زیتون مانند سایر چربی‌ها، ۹ کیلو کالری انرژی دارد و به نظر می‌رسد که مصرف آن باعث چاقی می‌شود. اما ثابت شده رژیم غذایی غنی از روغن زیتون بیشتر از غذاهای کم چرب به کاهش وزن کمک می‌کند، پس یکی دیگر از خواص روغن‌زیتون درمان چاقی است و در واقع آنچه در بروز چاقی مؤثر است، نوع چربی مصرف شده است، نه مقدار چربی موجود در غذا.

نقش روغن‌زیتون در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی از مدت‌ها پیش اثبات شده است. دانشمندان دریافته‌اند که در روغن‌زیتون نوعی آنتی‌اکسیدان وجود دارد که سلول‌های قرمز خون را از صدمه دیدن محافظت می‌کند، بدین ترتیب که مصرف دو قاشق غذاخوری روزانه به مدت یک هفته سبب کاهش چشمگیر کلسترول و افزایش آنتی‌اکسیدان‌های خون می‌شود.

روغن‌زیتون، *صفرابر است و باعث تخلیه کیسه صفرا می‌شود، به این ترتیب که انقباض کیسه صفرا و تولید نمک‌های *صفراوی را در کبد تحریک کرده و در نتیجه دفع کلسترول را از طریق صفرا افزایش می‌دهد و از ایجاد سنگ‌های *صفراوی جلوگیری می‌کند.

*روغن‌زیتون دارای سدیم، ویتامین A و E و آهن است.

*روغن‌زیتون را روغن زیبایی هم می‌نامند، چون از طریق اسیدهای چربی که دارد سلول‌ها را به صورت یکدست در کنار هم قرار داده و موجب ساخت عروق بیشتر در کنار سلول‌های پوستی می‌شود. افزایش خونرسانی به این سلول‌ها، پوست را صاف‌تر و درخشنده‌تر می‌کند.

فواید روغن زیتون با استفاده موضعی آن تکمیل می‌شود، چون این روغن به‌علت داشتن انواع اسیدهای چرب اشباع نشده می‌تواند نسبت کلسترول خون را کاهش دهد و از لخته شدند خون جلوگیری کند و علاوه بر آن میزان قند و انسولین را نیز متعادل کند.

روغن زیتون دارای اثرات محافظتی در برابر بسیاری از عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی- عروقی از جمله دیابت، فشارخون بالا، کلسترول بالا و چاقی بوده و مصرف آن موجب کاهش سکته‌های قلبی و مغزی می‌شود. افزودن مقادیر زیادی روغن زیتون به رژیم غذایی در برابر آسیب سلولی که می‌تواند به سرطان منجر شود، اثر محافظتی دارد.

هسته زیتون

هسته زیتون  دارای استفاده های گوناگونی می باشد. یکی از موارد بااهمیتی که می توان به آن اشاره نمود بکار گیری هسته زیتون در تولید اتانول می باشد. هسته زیتون میتواند به روند جوانسازی پوست کمک کند.

خواص هسته زیتون

 فواید و خواص هسته زیتون تاثیرات زیادی بر روی پوست و سلامت آن دارد که می تواند رفع کننده چین و چروک سطحی باشد.

علاوه بر آن می توان از هسته زیتون در زمینه های صنعتی نیز استفاده کرد و برای تولید سوخت های قابل بازیافت از آن بهره مند شد.

 کاشت زیتون از زمان های بسیار گذشته در نقاط مختلفی از جهان وجود داشته است. به گفته بسیاری از زمین شناسان، 3000  سال پیش آثار وجود زیتون بر روی زمین دیده شده است.

امروزه زیتون در کشور های زیادی کشت می شود که محصولات عالی و خوش طعم آن توسط بسیار از مردم مورد استفاده قرار می گیرد. زیتون میوه ای است که هیچگونه ضایعاتی ندارد.

 برگ درخت زیتون، چوب درخت زیتون، میوه درخت زیتون و از همه جالبتر هسته میوه زیتون همگی دارای خاصیت های مربوط به خود هستند.

 هسته میوه زیتون دارای کاربرد های متفاوتی است که یکی از آنها بهره گیری از خواص این ماده در زیبایی و رفع چروک های پوستی می باشد.

 خواص و فواید هسته زیتون

 ویتامین های موجود در زیتون و هسته زیتون خواص دارویی خاص و قابل توجهی دارند و تاثیرات فوق العاده ای در زمینه جوان سازی پوست دارند.

 طبق تحقیقات به عمل آمده توسط متخصصین پوست استفاده از هسته زیتون می تواند باعث رفع چین و چروک صورت شود و در نهایت جوان سازی پوست را به همراه داشته باشد.

 این امر تا آنجا پیشرفت نموده است که به جای تزریق بوتاکس استفاده از هسته زیتون پیشنهاد می شود.

 برای این کار لازم است که هسته چند عدد زیتون به کامل کوبیده و له شود و سپس روی نقاط مورد نظر گذاشته شود تا به مرور از طریق پوست جذب شود.

 حتما توجه داشته باشید که نیاز است این ماده حدود ۲۰ دقیقه بر روی پوست بماند تا جذب کامل پوستی اتفاق بیفتد.

استفاده از هسته زیتون

 همانطور که در بالا ذکر شد هسته میوه زیتون دارای استفاده های گوناگونی می باشد. یکی از موارد بااهمیتی که می توان به آن اشاره نمود بکار گیری هسته زیتون در تولید اتانول می باشد.

 با پیشرفت تکنولوژی و مطالعات وسیعی که هر روزه بر روی نحوه استفاده از مواد گیاهی انجام می گیرد این نتیجه بدست آمده است که با استفاده از هسته میوه زیتون می توان نوعی سوخت بازیافتنی را بدست آورد.

 تولید چنین سوختی در صنعت کمک بسیاری مهمی به جامعه صنعتی خواهد کرد. با در دسترس داشتن این سوخت بازیافتنی می توان به راحتی آنها را جایگزین سوخت های فسیلی نمود.

خواص روغن هسته زیتون

1. بهبود در روند هضم غذا

 کافیست ۳۰ دقیقه قبل از غذا ۱ الی ۲ قاشق غذاخوری روغن هسته زیتون را به همراه آب ولرم میل نمایید.

  2. درمان کننده سلولیت

 کافیست چند قطره از روغن هسته زیتون را به همراه ۱ قاشق چایخوری آب لیموی تازه و ۱ قاشق غذا خوری عسل ترکیب نموده و سپس با ۱ لیوان آب ولرم میل نمایید.

 3. درمان کننده اسپاسم های عضلانی

 کافیست چند قطره از روغن هسته زیتون را به محل مورد نظر بچکانید و سپس به آرامی ماساژ داده تا جذب گردد.

 4. مرطوب کننده پوست

 کافیست چند قطره از روغن زیتون را به پوست خود بچکانید و سپس به مدت ۱۵ دقیقه ماساژ دهید تا جذب گردد.

 5. نرم کننده پوست

 کافیست قبل از خواب پوست خود را با روغن هسته زیتون ماساژ داده و سپس استراحت نمایید.

 6. از بین برنده جای جوش

 کافیست ۲ الی ۳قطره از روغن هسته زیتون را روی محل مورد نظر بچکانید و سپس به مدت ۵ دقیقه آن محل را ماساژ دهید. پس از ۱۰ دقیقه استراحت پوست ، صورت خود را در معرض بوخور گرم قرار داده . بعد از گذشت ۳ الی ۴ دقیقه صورت خود را با پارچه نرم و تمیز پاک نمایید.

 7. جلوگیری و درمان کننده شوره سر

 کافیست ۲ الی ۳ قطره از روغن هسته زیتون را با ۱ لیمو ترش ترکیب نمایید و سپس بر روی کف سرخود قرار دهید. پس از ۲۰ الی ۳۰ دقیقه موهای خود را آبکشی نمایید. این عمل را روزانه انجام دهید .

 8. مرطوب کننده مو

 کافیست پس از استحمام مقدار کمی از روغن هسته زیتون را بر کف دستان خود بمالید و سپس موهای خود را ماساژ داده .

 9. نرم کننده موی سر

 کافیست پس از استحمام مقدار کمی از روغن هسته زیتون و روغن جوجوبا را بر کف دستان خود بمالید و سپس موهای خود را ماساژ داده .

 10. تقویت کننده موی سر

کافیست ½ فنجان روغن هسته زیتون را به همراه ۵ قطره روغن اسطوخدوس ترکیب نماییدو سپس کف سر خود را با این ترکیب به صورت دورانی ماساژ دهید. پس از ۱۰ الی ۱۵ دقیقه موهای خود را آبکشی نمایید.

11. درمان کننده موخوره

کافیست پس از استحمام نوک موهای خود را با روغن هسته زیتون ماساژ داده.

12. درمان کننده آفتاب سوختگی

 کافیست ۲ الی ۳ قطره از روغن هسته زیتون را به همراه ۱ قاشق چایخوری عسل و ½ قاشق چایخوری گلاب مخلوط نمایید و سپس این ترکیب را روی محل مورد نظر قرار دهید.

 13. درمان کننده جای سوختگی

 کافیست ۲ الی ۳قطره از روغن هسته زیتون را به همراه ۱ قاشق چایخوری عسل و ½ قاشق چایخوری گلاب مخلوط نمایید و سپس این ترکیب را روی محل مورد نظر قرار دهید.

  14. درمان کننده خشکی و ترک لب ها

 کافیست ۱ الی ۲ قطره از روغن هسته زیتون را به همراه ۱ الی ۲ قطره روغن جوجوبا مخلوط نماییدو سپس هنگام خواب لب های خود را با این ترکیب ماساژ دهید.

 15. درمان کننده خشکی و ترک کف پا

 کافیست شب ها قبل از خواب ۲ الی ۳قطره از روغن هسته زیتون را به همراه ۲ الی ۳ قطره آب لیموی تازه مخلوط نمایید و سپس کف پای خود را با آین ترکیب ماساژ دهید . جوراب به پا کنید .صبح روز بعد پای خود را با سنگ پا شستشو نمایید.

 16. درمان کننده سیاهی دور چشم

 کافیست قبل از خواب اطراف چشمان خود را با روغن هسته زیتون و روغن آرگان ماساژ دهید تا جذب گردد. صبح روز بعد صورت خود را شستشو نمایید .

 17. پاک کننده آرایش

کافیست با ۱ تکه پنبه آغشته به روغن هسته زیتون آرایش خود را پاک نمایید.

 18. درمان کننده بواسیر

 کافیست با ۱ تکه پنبه آغشته به روغن هسته زیتون مقعد خود را ماساژ دهید.این عمل را هرروز به صورت متوالی انجام دهید.

 19. تسکین دهنده درد رماتیسم

 کافیست محل مورد نظر را با چند قطره روغن هسته زیتون ماساژ دهید وسپس با کمپرس گرم ، آن محل را گرم نمایید.

 20. تقویت کننده لثه

سوالات متداول در خصوص زیتون و کشت آن :

کدام کشورها بیشترین تولید زیتون را دارند؟

کشورهای مدیترانه‌ای مانند اسپانیا، ایتالیا، و یونان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زیتون در جهان هستند. اسپانیا به‌ویژه از نظر تولید زیتون و روغن زیتون در صدر قرار دارد.

 چه عواملی بر میزان تولید زیتون تأثیر می‌گذارند؟

تولید زیتون به عوامل مختلفی از جمله آب و هوا، نوع خاک، میزان بارش، و شرایط کشاورزی محلی بستگی دارد. مناطق مدیترانه‌ای به دلیل شرایط آب و هوایی معتدل و خاک‌های مناسب برای کشت زیتون ایده‌آل هستند.

 چه نوعی از زیتون در کشورهای تولیدکننده بیشتر کشت می‌شود؟

انواع مختلفی از زیتون‌ها با ویژگی‌ها و مصارف متفاوت در این کشورها کشت می‌شوند. به عنوان مثال، در اسپانیا، گونه “پیکوال” و در ایتالیا “فرانتویو” و “لوگی” بسیار محبوب هستند.

 چرا کشورهای غیر مدیترانه‌ای کمتر زیتون تولید می‌کنند؟

آب و هوای مدیترانه‌ای با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های ملایم برای رشد زیتون بسیار ایده‌آل است. این شرایط در کشورهای غیر مدیترانه‌ای کمتر فراهم است، لذا تولید زیتون در این کشورها محدودتر است.

 چگونه می‌توان کیفیت روغن زیتون را ارزیابی کرد؟

کیفیت روغن زیتون با توجه به فاکتورهایی مانند اسیدیته، طعم و بوی طبیعی، و فرآیند تولید تعیین می‌شود. روغن زیتون فرا بکر (Extra Virgin) معمولاً بالاترین کیفیت را داراست، زیرا کم‌ترین میزان فرآوری و اسیدیته پایین را دارد.

 آیا کشورهای غیر مدیترانه‌ای هم زیتون کشت می‌کنند؟

بله، به جز کشورهای مدیترانه‌ای، برخی مناطق در کالیفرنیا (آمریکا)، آرژانتین، و استرالیا نیز زیتون تولید می‌کنند، اما تولید آنها به مراتب کمتر از کشورهای اصلی تولیدکننده است.

 مصرف زیتون در کشورهای تولیدکننده بیشتر است یا صادر می‌شود؟

کشورهای تولیدکننده زیتون همچنین از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آن محسوب می‌شوند. به‌ویژه در کشورهای مدیترانه‌ای، زیتون بخش مهمی از رژیم غذایی محسوب می‌شود. با این حال، این کشورها نیز از بزرگ‌ترین صادرکنندگان روغن زیتون به سراسر جهان هستند.